Inleiding 

15 jaar geleden, in 2008, leerden de musici van het StringWood Ensemble elkaar kennen op een orkesttournee. Daar raakten zij bevriend, waarna ze besloten om vaker samen muziek te gaan maken in kleinere bezetting. Het eerste concert was een uitvoering van Schuberts meesterwerk, het Octet voor strijkkwintet, klarinet, fagot en hoorn. Dit was het begin van een bijzondere vriendschap met gedeelde liefde voor (klassieke kamer)muziek en een passie om samen te spelen. Het ensemble Pieter’s Angels werd opgericht en is later omgedoopt tot het StringWood Ensemble. Nu is dit ensemble dus jarig! Om dit te vieren geeft het ensemble een feestconcert, met herinneringen aan 15 jaar muziek, de leerlingen van Harmonie Katwijk die net als wij 15 jaar geleden aan het begin staan van hun muzikale vriendschap en een live geschilderd portret van het jarige ensemble. 

Programma

Harmonie Katwijk

Bella Ciao – La Casa de Papel arr. Daniele Zamboni

Vader Jacob arr. Jaap van Duijn

Dance Monkey arr. Daniele Zamboni

‘K zag twee beren arr. Jaap van Duijn

Steady Rock arr. Peter Goosensen

Shoe be do

StringWood Ensemble

Gerald Finzi, arr. Christian Alexander 5 Bagatelles for clarinet & piano

pauze

Franz Schubert Octet

Programmatoelichting

Gerald Finzi – Five Bagatelles

Historische context

Gerald Finzi leefde in het 20e-eeuwse Engeland, en zijn leven en werk werden beïnvloed door de tijdsgeest van die periode. Als jonge man maakte hij de Eerste Wereldoorlog mee en later was hij getuige van de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. 

Hij heeft als jonge man de Eerste Wereldoorlog meegemaakt en was later getuige van de Tweede Wereldoorlog. Deze wereldconflicten hadden diepgaande invloed op de maatschappij en de cultuur als geheel. De littekens van oorlog en verlies hebben hun weerslag gevonden in diverse kunstvormen, waaronder kunst, literatuur en muziek. Kunstenaars, waaronder componisten, reageerden op de traumatische ervaringen van de oorlog in hun werk. 

De Engelse identiteit en de liefde voor het Engelse platteland was  voor vele Engelse kunstenaars in die tijd een belangrijk thema in hun kunst en muziek. Er ontstond een gevoel van nostalgie en een verlangen naar vroegere tijden. Dit was merkbaar in diverse kunstvormen, in literatuur en in muziek. Men keek terug op een verloren gegane idyllische samenleving. Kunstenaars en intellectuelen zochten naar wat het betekent om Brits te zijn en trachten de Engelse identiteit te herdefiniëren in een snel veranderende wereld. Dit bracht een botsing tussen moderniteit en traditionele waarden met zich mee. Terwijl sommigen streefden naar vernieuwing en avant-gardekunst, waren anderen gehecht aan traditionele waarden en de verkenning van de Britse identiteit. 

Al met al was de culturele sfeer begin 20e eeuw in Engeland vol dynamiek, waarbij kunstenaars en cultuurdragers reageerden op de complexiteit van de tijd. 

Gerald Finzi

Gerald Finzi was een Engelse componist die leefde van 1901 tot 1956. Hij staat bekend om zijn bijdragen aan de Engelse koormuziek en de kamermuziek. Hoewel hij niet zo beroemd was als sommige van zijn tijdgenoten, zoals Ralph Vaughan Williams of Benjamin Britten, heeft Finzi blijvende invloed gehad op de Engelse muziektraditie. 

Finzi’s muziek vertoont ook de invloed van de Engelse muzikale traditie en romantische esthetiek. Zijn liefde voor de Engelse natuur en poëzie, samen met zijn bewondering voor componisten als Vaughan Williams, Elgar en Holst, weerspiegelt een verlangen om een authentieke Engelse muzikale stem te creëren. Een belangrijk kenmerk van Finzi’s muziek is zijn lyrische stijl. Hij had interesse in poëzie en literatuur en zette vaak Engelse teksten op muziek, wat resulteerde in een rijk repertoire van liederen en koorwerken. Zijn muziek wordt gekenmerkt door warme melodieën en een sterk gevoel van melancholie. 

Hoewel Finzi tijdens zijn leven niet zo bekend was, is zijn muziek na zijn dood in toenemende mate gewaardeerd en uitgevoerd. Hij componeerde een verscheidenheid aan werken, waaronder orkeststukken, kamermuziek en koorcomposities. Zijn “Five Bagatelles for clarinet and piano” en het “Clarinet Concerto” behoren tot zijn meest bekende werken. Finzi wordt nu beschouwd als één van de belangrijke figuren in de Engelse muziek van de 20e eeuw. 

Five Bagatelles

De “Five Bagatelles” van Gerald Finzi hebben een interessante ontstaansgeschiedenis. In de zomer van 1941, toen Finzi steeds zelfverzekerder werd als componist, voltooide hij drie karakterstukken voor klarinet en piano. Dit gebeurde voordat hij werd opgeroepen door het Ministerie van Oorlog tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij gebruikte hiervoor materiaal dat hij al sinds 1938 aan het ontwikkelen was. In januari 1942 voegde hij een vierde stuk toe aan deze reeks. 

Deze bagatelles werden voor het eerst uitgevoerd tijdens een lunchconcert in de National Gallery in oorlogstijd. Aanvankelijk wilde Leslie Boosey, de uitgever, de stukken afzonderlijk publiceren. Echter, in juli 1945 wist Finzi hem te overtuigen om ze als één geheel te publiceren, inclusief een snel slotdeel. Het is opvallend dat Finzi zelf enigszins verrast was dat deze bagatelles zo populair werden: “Het zijn maar bagatelles… niet veel waard, maar ze kregen betere recensies dan mijn serieuzere werken.”

Franz Schubert - Octet

Historische context

Het tijdperk waarin Franz Schubert leefde, namelijk de vroege 19e eeuw in Wenen, was een buitengewoon vruchtbare periode in de muziekgeschiedenis. Tijdens Schuberts leven bevond Europa zich in een tijd van politieke omwentelingen en onrust. Wenen was geen uitzondering. De stad werd in 1805 en 1809 belegerd door Napoleon Bonaparte’s troepen. Later, in 1814 en 1815 organiseerde Wenen het Congres van Wenen, dat de politieke kaart van Europa opnieuw tekende na de val van Napoleon. Dit congres had ook invloed op de culturele en sociale sfeer in Wenen, waarvan Schubert getuige was. 

In deze periode ontstonden er talloze muzikale salons, waar componisten hun nieuwste werken aan een select publiek konden presenteren. Mensen verzamelden zich in privéwoningen om te luisteren naar kamermuziekuitvoeringen, waarbij strijkkwartetten, pianomuziek en liederen populair waren. De burgerij was in opkomst, en deze muzikale salons werden ontmoetingsplaatsen voor de intellectuele elite en kunstliefhebbers. Franz Schubert was een regelmatige gast in deze salons, waar hij zijn composities ten gehore bracht. Zijn muziek was vaak bedoeld voor intieme uitvoeringen en paste goed in deze context. 

Deze welvarende culturele bloeiende omgeving bood componisten zoals Schubert de ruimte om te experimenteren en hun eigen unieke muzikale klank te ontwikkelen. Het resultaat was een periode van enorme creativiteit in de muziek, en Schubert stond centraal in deze beweging. Zijn composities, waaronder het beroemde Octet, weerspiegelen zowel de invloeden van zijn voorgangers, zoals Mozart en Beethoven, als zijn eigen genialiteit. 

De culturele en politieke dynamiek van het Wenen van de vroege 19e eeuw heeft een blijvende invloed gehad op de muziekgeschiedenis en heeft bijgedragen aan de erfenis van componisten zoals Franz Schubert.

Wenen was de hoofdstad van het Habsburgse Rijk en het keizerlijke hof was een belangrijk centrum voor kunst en cultuur. Het hof ondersteunde veel kunstenaars en componisten, waaronder Schubert. Schubert had echter niet dezelfde mate van erkenning en ondersteuning als sommige andere componisten, zoals Beethoven, die van adel was.

Franz Schubert

Franz Schubert, geboren in 1797 in een voorstad van Wenen, Oostenrijk, was een opmerkelijke componist van de romantische periode. Hoewel zijn leven kort was en hij op slechts 31-jarige leeftijd overleed in 1828, liet hij een onschatbare erfenis achter met meer dan duizend composities, waaronder liederen, kamermuziek, symfonieën en pianomuziek.

Schubert’s muzikale talent openbaarde zich al op jonge leeftijd; hij begon te componeren toen hij amper vijf jaar oud was. Hij was een begaafd violist en pianist, waardoor hij de basis legde voor zijn latere werk als componist en zijn begrip van de mogelijkheden van deze instrumenten. 

Eén van de opvallendste aspecten van Schubert’s muziek is de manier waarop hij als pionier de romantische muziek inluidde. Zijn composities maken de omslag tussen het classisme en de romantiek, van programmamuziek tot muziek waarbij menselijke emoties en ervaringen centraal staan. 

Ondanks zijn muzikale succes en artistieke genialiteit leefde Schubert in financiële armoede en worstelde hij met gezondheidsproblemen gedurende zijn hele leven. Toch weerhielden deze uitdagingen hem er niet van om te blijven componeren tot aan zijn vroegtijdige dood op 31-jarige leeftijd. 

Schubert’s nalatenschap omvat een indrukwekkend oeuvre, van liederen en kamermuziek tot symfonieën. Zijn muziek wordt gewaardeerd om zijn melodische rijkdom, emoties en zijn invloed op latere componisten van de romantische periode. Zijn werk blijft geliefd en wordt nog steeds wereldwijd uitgevoerd en gewaardeerd, waardoor Schubert een blijvende plaats heeft verworven in de canon van de westerse klassieke muziek.